Phân biệt giữa các phương pháp quản lý hàng tồn kho: FIFO, LIFO và WAC

Trong quá trình kinh doanh, việc quản lý hàng tồn kho là một công việc quan trọng để xác định giá trị hàng hóa còn lại trong kho, phản ánh kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh và tính toán thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp quản lý hàng tồn kho khác nhau, mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm và ảnh hưởng khác nhau đến kết quả kinh doanh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sự khác biệt giữa các phương pháp phổ biến trong quản lý hàng tồn kho trong ngành sản xuất: FIFO (First-In, First-Out) và LIFO (Last-In, First-Out) và WAC (Weighted Average Cost).

Phương pháp FIFO (First In First Out)

Phương pháp FIFO là phương pháp đánh giá tồn kho dựa trên nguyên tắc hàng vào trước ra trước, tức là hàng hóa được nhập vào kho đầu tiên sẽ được xuất ra trước. Phương pháp này cho thấy được sự thay đổi giá cả của hàng hóa theo thời gian và phù hợp với các ngành có hàng hóa dễ hư hỏng, cần bảo quản kỹ.

Để hiểu rõ hơn về phương pháp này, chúng ta hãy xem xét một ví dụ cụ thể:

Giả sử một cửa hàng thực phẩm duy trì một ngăn cho sản phẩm sữa. Trong ngăn kéo này, chai sữa đầu tiên được mua vào là chai A, sau đó là chai B và cuối cùng là chai C. Khi khách hàng mua sữa, cửa hàng sẽ bán chai A trước, sau đó là chai B và cuối cùng là chai C. Điều này giúp đảm bảo rằng sữa có tuổi tươi nhất luôn được tiêu thụ trước, đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Phương pháp FIFO có ưu điểm là đơn giản, dễ áp dụng và thể hiện được giá trị thực tế của hàng tồn kho. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nhược điểm là khi giá cả tăng cao, lợi nhuận sẽ bị hạ thấp và thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ tăng cao.

Phương pháp LIFO (Last In First Out)

Trong khi FIFO tập trung vào việc tiêu thụ hàng hóa cũ trước, phương pháp LIFO lại theo nguyên tắc "Hàng vào sau, hàng ra trước". Điều này có nghĩa rằng hàng hóa mới nhất sẽ được ưu tiên sử dụng và tiêu thụ trước. Phương pháp LIFO thường được áp dụng cho các ngành có hàng hóa không dễ hư hỏng, không cần bảo quản kỹ và có tính chất lặp lại.

Chúng ta hãy tìm hiểu một ví dụ cụ thể để thấy rõ hơn về cách LIFO hoạt động:

Giả định rằng một doanh nghiệp sản xuất đèn LED có quy trình sản xuất gồm hai bước: lắp ráp và đóng gói. Trong bước lắp ráp, các linh kiện được sử dụng để tạo thành sản phẩm hoàn chỉnh. Sau đó, sản phẩm sẽ được đóng gói và chuẩn bị để xuất bán. Nếu áp dụng phương pháp LIFO, các linh kiện mới nhất sẽ được ưu tiên sử dụng để sản xuất, và những sản phẩm hoàn chỉnh từ đợt sản xuất này sẽ được tiêu thụ hoặc lưu trữ.

Phương pháp LIFO có ưu điểm là khi giá cả tăng cao, lợi nhuận sẽ được nâng cao và thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ giảm thấp. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nhược điểm là khó áp dụng trong thực tế, không thể hiện được giá trị thực tế của hàng tồn kho và không tuân theo nguyên tắc kế toán.

Phương pháp WAC (Weighted Average Cost)

Phương pháp WAC là phương pháp đánh giá tồn kho dựa trên nguyên tắc tính giá trị hàng tồn kho bằng cách chia tổng giá trị của hàng nhập vào cho số lượng hàng nhập vào trong một kỳ kế toán. Phương pháp này thường được áp dụng cho các ngành có hàng hóa không có sự khác biệt rõ ràng về chất lượng và không theo dõi được từng lô hàng riêng biệt.

Để minh họa cho phương pháp WAC, chúng ta có thể xem xét một ví dụ sau: Một công ty xây dựng nhập vào kho 100 tấn thép vào ngày 1/1/2023 với giá 10 triệu đồng/tấn. Sau đó, vào ngày 15/1/2023, công ty nhập thêm 200 tấn thép với giá 12 triệu đồng/tấn. Vào ngày 31/1/2023, công ty bán ra 150 tấn thép. Hỏi giá vốn hàng bán và tồn kho theo phương pháp WAC là bao nhiêu?

Để giải quyết bài toán này, chúng ta cần tính trọng số bình quân của giá vốn các lô hàng nhập vào kho. Công thức như sau:

• Trọng số bình quân = (Tổng giá trị hàng nhập vào kho) / (Tổng số lượng hàng nhập vào kho)

Trong trường hợp này, ta có:

• Trọng số bình quân = (100 x 10 + 200 x 12) / (100 + 200) = 11,33 triệu đồng/tấn

Do đó, giá vốn hàng bán và tồn kho theo phương pháp WAC sẽ được tính như sau:

• Giá vốn hàng bán = Số lượng hàng bán x Trọng số bình quân = 150 x 11,33 = 1.699,5 triệu đồng
• Giá trị hàng tồn kho = Số lượng hàng tồn kho x Trọng số bình quân = (100 + 200 - 150) x 11,33 = 1.699,5 triệu đồng

Phương pháp WAC có ưu điểm là đơn giản, dễ áp dụng và không bị ảnh hưởng nhiều bởi biến động giá cả. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nhược điểm là không thể hiện được sự thay đổi giá cả của hàng hóa theo thời gian và không phù hợp với các ngành có hàng hóa dễ hư hỏng, cần bảo quản kỹ.

Có thể bạn quan tâm: Quy trình định giá thành sản phẩm

So sánh và ứng dụng trong thực tế

Khi đối diện với việc quản lý hàng tồn kho, việc lựa chọn giữa các phương pháp FIFO, LIFO và WAC có thể ảnh hưởng đáng kể đến cách doanh nghiệp đánh giá và quản lý tài sản quan trọng này. Dưới đây là sự so sánh và ứng dụng thực tế của ba phương pháp này.

So sánh giữa FIFO, LIFO và WAC:

• - Biến đổi giá cả: FIFO và LIFO tương phản nhau trong việc ứng phó với sự biến đổi giá cả. Trong khi FIFO thích hợp cho môi trường giá cả tăng, LIFO phù hợp trong trường hợp giá cả giảm dần theo thời gian. WAC là một giải pháp trung bình có thể phản ánh sự thay đổi giá cả một cách trung thực.

• - Lợi nhuận và báo cáo tài chính: LIFO có thể tạo ra hiệu ứng tạo lợi nhuận trong báo cáo tài chính trong môi trường giá cả tăng. FIFO thường tạo ra lợi nhuận thấp hơn trong tình hình tăng giá, nhưng phản ánh sự thực tế về giá trị hàng tồn kho tốt hơn. WAC cung cấp một cái nhìn trung bình về lợi nhuận và giá trị hàng tồn kho.

• - Minh bạch và quản lý: FIFO thường minh bạch hơn trong việc theo dõi thứ tự sản xuất và xuất kho, giúp doanh nghiệp quản lý tồn kho một cách hiệu quả. LIFO có thể gây ra hiệu ứng LIFO squeeze, khi giá cả tăng dần đẩy lên giá trị hàng tồn kho, gây khó khăn trong quản lý. WAC giúp trung hòa sự biến đổi giá cả, nhưng cũng có thể gây nhầm lẫn trong quản lý tồn kho.

Ứng dụng thực tế:

• - Ngành thực phẩm: Trong ngành thực phẩm, FIFO thường được ưa chuộng vì hàng tồn kho có hạn sử dụng và cần được tiêu thụ theo thứ tự. Ví dụ, trong việc quản lý cá tươi, cá nhập vào trước sẽ phải được tiêu thụ trước.
• - Ngành dược phẩm: Trong ngành dược phẩm, quản lý hàng tồn kho dựa trên FIFO là cực kỳ quan trọng, để đảm bảo rằng các loại thuốc có thời hạn sử dụng ngắn được tiêu thụ trước.
• - Ngành điện tử: Trong ngành điện tử, LIFO có thể được áp dụng khi giá linh kiện giảm theo thời gian, tạo ra hiệu ứng tạo lợi nhuận trong báo cáo tài chính.
• - Ngành xây dựng: Trong ngành xây dựng, WAC có thể là một lựa chọn hợp lý khi giá cả nguyên vật liệu thay đổi thường xuyên và không theo một hướng nhất định.

Có thể bạn quan tâm: Chi phí sản xuất là gì và cách tính chi phí sản xuất?

Sự lựa chọn giữa các phương pháp quản lý hàng tồn kho phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm biến đổi giá cả, mục tiêu tài chính và yêu cầu báo cáo. FIFO thường phản ánh tốt hơn thực tế trong môi trường giá cả tăng theo thời gian. LIFO thích hợp trong trường hợp giá cả giảm dần theo thời gian và có thể tạo ra hiệu ứng lợi nhuận trong báo cáo tài chính. WAC thường là một giải pháp trung bình, phản ánh sự biến đổi trong giá cả và nguyên vật liệu.

Sự lựa chọn giữa các phương pháp quản lý hàng tồn kho không chỉ ảnh hưởng đến báo cáo tài chính mà còn phản ánh triết lý kinh doanh và mục tiêu của doanh nghiệp. FIFO, LIFO và WAC đều có ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp và có thể được tùy chỉnh để phù hợp với tình hình kinh doanh cụ thể của từng doanh nghiệp. Quyết định chọn phương pháp phù hợp sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong quản lý hàng tồn kho và hoạt động kinh doanh.

Dù lựa chọn phương pháp quản lý hàng tồn kho như thế nào, việc ghi lại dữ liệu theo thời gian thực và thực hiện tính toán chính xác là điều tối quan trọng. Việc duy trì bảng tính chi tiết cho từng SKU có thể trở nên không hiệu quả và tốn thời gian, đặc biệt đối với các doanh nghiệp lớn có hàng chục, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn SKU tại nhiều địa điểm và cửa hàng. Do đó, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng phần mềm tự động thông minh hơn, có khả năng đáp ứng mọi phương pháp định giá mà bạn áp dụng. Phần mềm này sẽ liên tục cập nhật các tính toán và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kinh doanh của doanh nghiệp.

Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, xin vui lòng liên hệ thông tin bên dưới. Chúng tôi sẽ sẵn sàng hỗ trợ tìm hiểu và triển khai phần mềm định giá hàng tồn kho, giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả và thành công.

Công ty Cổ phần Giải pháp Phần mềm EnterSoft
Email: info@entersoft.com.vn - kinhdoanh@entersoft.com.vn
Điện thoại: +(84) 28 625.88.511 - Hotline: 0985.200.060
Website: www.entersoft.com.vn